در این مقاله در مورد اجزای مختلف سیستم فاضلاب ساختمان با شما عزیزان صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

جمع آوری و دفع فاضلاب :

در مقاله قصد داریم تا با سیستم فاضلاب ساختمان آشنا شوید. همچنین در مورد ضرورت وجود سیستم فاضلاب و ونت صحبت خواهد شد. در ادامه نیز با اجزای این سیستم ها مثل ونت فاضلاب، سیفون، وسایل بهداشتی و … آشنا خواهید شد.

تعریف فاضلاب :

آب های آلوده ناشی از فعالیت های انسانی را که باید دفع شود یا به عبارتی دیگر، آب های زائد را فاضلاب مینامند. فاضلاب ترکیبی از آب و مواد جامد است. آب موجود در فاضلاب حدود ۹۹.۹ درصد وزن آن را تشکیل میدهد و فقط ۰.۱ درصد آن مواد دیگر است. مواد جامد فاضلاب از نظر فیزیکی شامل مواد معلق و مواد محلول است و از نظر شیمیایی به دو دسته آلی و معدنی تقسیم میشوند. علاوه بر مواد خارجی آلی و معدنی، فاضلاب دارای موجودات ذره بینی (میکروب ها ، ویروس ها و باکتری ها) نیز هست. از خصوصیات فیزیکی فاضلاب میتوان به رنگ، بو و درجه حرارت آن اشاره کرد. مهم ترین خصوصیات شیمیایی فاضلاب عبارتند از مواد آلی و غیرآلی موجود در فاضلاب، درجه اسیدی فاضلاب (PH) و گازهای محلول در فاضلاب.

انواع فاضلاب :

فاضلاب ها بر حسب نوع پیدایش به سه گروه فاضلاب های خانگی، صنعتی و سطحی تقسیم میشوند.

فاضلاب خانگی و روستایی : پس از استفاده از حمام، دستشویی، توالت، ماشین لباسشویی و دیگر وسایل بهداشتی فاضلابی تولید میشود که آن را فاضلاب خانگی مینامند. فاضلاب خانگی (فاضلاب ساختمان) به دو دسته سنگین(توالت ها) و سبک(دست شویی، ظرفشویی) تقسیم میشوند.

فاضلاب صنعتی : با توجه به نوع فعالیت در مراکز صنعتی و بهداشتی (مانند بیمارستان)، این فاضلاب ها ایجاد میشود که ممکن است شامل انواع مواد شیمیایی، باکتری ها، قارچ ها و مواد دیگر با رنگ، بو و درجه حرارت متفاوت باشند.

فاضلاب سطحی : آب های حاصل از بارندگی ها و شست و شوی معابر عمومی، فاضلاب های سطحی را تشکیل میدهند. این نوع فاضلاب نیز از مواد جامد آب تشکیل شده اند و بیشترین قسمت مواد جامد فاضلاب های سطحی را پس مانده های مواد غذایی، شن، ماسه، ذرات گیاهی، مواد نفتی و … تشکیل میدهد.

لوله پلیکا و اتصالات UPVC ستاره پلیمر گلپایگان (امپراطور گلپایگان)

ضرورت جمع آوری فاضلاب :

ورود میلیون ها لیتر فاضلاب به رودخانه ها، دریاها و منابع آب زیرزمینی باعث آلودگی شدید و خطرناک محیط زندگی انسان و سایر موجودات زنده میشود. به منظور جلوگیری  از انواع آلودگی ها، سیستم جمع آوری فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرد. در جدول زیر بعضی از اثرات فاضلاب ها را بر محیط زیست میتوان مشاهده کرد.

مهمترین علل ضرورت جمع آوری و تصفیه فاضلاب عبارت است از :

• بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی به علت اینکه میزان تخلیه فاضلاب در آب های زیرزمینی با میزان برداشت از آب های زیرزمینی متناسب نیست، به طوری که ممکن است فاضلاب دفع شده در نقاط مرتفع شهر در نقاط پایین تر شهر به سطح زمین برسد.
• آلودگی آب های زیرزمینی به علت دفع فاضلاب به روش غیر بهداشتی که مخاطرات زیادی را نیز به دنبال خواهد داشت.
• آلودگی خاک که در نتیجه، ترکیبات شیمیایی و عوامل بیولوژیکی از طریق زنجیره غذایی به بدن انسان وارد میشود.
• صدمه به حیات آبزیان
• عدم امکان استفاده مجدد از پساب حاصل از تصفیه فاضلاب که باعث صرف هزینه های سنگین برای تامین و انتقال آب میشود.
• به منظور تحقق اصل ۵۰ قانون اساسی

جمع آوری فاضلاب ساختمان:

به منظور جلوگیری از آلودگی محیط زندگی و جمع آوری و هدایت فاضلاب ساختمان به محل دفع، نیاز به یک سیستم لوله کشی است. در طرح این سیستم باید کمترین طول لوله در نظر گرفته شود. همچنین تدابیری به منظور دفع سریع فاضلاب و جلوگیری از گرفتگی در مسیر فاضلاب پیش بینی شود، از جمله می توان به استفاده از لوله هایی با قطر مناسب، شیب بندی مناسب لوله ها و استفاده از وصاله های ۴۵ درجه (زانو، سه راه و…) اشاره کرد.

اجزای اصلی سیستم جمع آوری فاضلاب ساختمان:

• سیفون: وسیله ای است که از یک طرف به وسیله بهداشتی و از طرف دیگر به شاخه افقی فاضلاب اتصال دارد. وجود آب در داخل سیفون باعث جلوگیری از عبور هوا و گاز درون شبکه به داخل ساختمان می شود.
• لوله افقی فاضلاب: از این لوله برای انتقال فاضلاب از سیفون به لوله قائم فاضلاب استفاده می شود.
• لوله قائم فاضلاب: فاضلاب از طریق لوله های افقی هر طبقه وارد لوله قائم شده به طرف پایین حرکت می کند.
• لوله ونت (۹۰وهواکش): برای ایجاد ارتباط شبکه فاضلاب با جو و تخلیه گاز و هوای درون شبکه به بیرون می باشد و یکی از مهم ترین قسمت های شبکه لوله کشی فاضلاب است که تا روی بام امتداد می یابد.

انواع شبکه های جمع آوری فاضلاب ساختمان

 شبکه جمع آوری فاضلاب ساختمان با ونت انفرادی:

در شکل بالا شبکه جمع آوری فاضلاب با هواکش انفرادی نشان داده شده است. همان طور که در شکل ملاحظه می شود شبکه جمع آوری فاضلاب با هواکش انفرادی شامل قسمت های زیر است:

۱- لوله های افقی فاضلاب

۲- لوله قائم (رایزر) فاضلاب

۳- لوله افقی اصلی فاضلاب

۴- لوله های ونت (هواکش) هر یک از وسایل بهداشتی

۵- لوله های افقی ونت (هواکش)

۶- لوله قائم (رایزر) ونت

فاضلاب وسایل بهداشتی از طریق لوله های افقی فاضلاب به لوله قائم فاضلاب می ریزد و از طریق لوله قائم فاضلاب وارد لوله افقی اصلی شده و سپس از طریق این لوله از ساختمان خارج می شود. شبکه ونت دارای لوله های افقی و لوله عمودی است. لوله ونت هر یک از وسایل بهداشتی بعد از سیفون انشعاب گرفته شده و به یک دیگر وصل می شود و از طریق لوله های افقی به لوله قائم ونت متصل می گردد. لوله قائم ونت از یک طرف از بالای بالاترین مصرف کننده ها و از زیر پایین ترین وسایل بهداشتی به لوله قائم فاضلاب متصل می شود. به طور کلی هدف از استفاده از لوله کشی ونت ایجاد فشار مثبت بر روی سیفون ها و جلوگیری از تبخیر آب درون آن و سهولت در حرکت فاضلاب درون لوله های افقی و قائم فاضلاب است. موضوع مهمی که در مورد لوله های ونت باید به آن توجه شود این است که لوله افقی ونت باید بالاتر از وسایل بهداشتی قرار گیرد و لوله های افقی ونت و فاضلاب باید دارای شیب مناسبی در جهت عکس یک دیگر باشند. استفاده از سیستم انفرادی بیشتر در مورد شبکه های فاضلابی است که تعداد وسایل بهداشتی در آن زیاد باشد و فاصله لوله قائم فاضلاب از وسایل بهداشتی دور بوده و امکان اتصال لوله قائم فاضلاب نزدیک به وسایل بهداشتی ممکن نباشد.

شبکه جمع آوری فاضلاب ساختمان با ونت مداری:

شکل بالا روش جمع آوری فاضلاب با ونت مداری را نشان می دهد. در این روش به جای استفاده از ونت انفرادی برای هر یک از وسایل بهداشتی، برای هر خط افقی فاضلاب، یک لوله ونت در نظر گرفته می شود که در نقطه ای بالاتر از وسایل بهداشتی به لوله قائم ونت متصل می شود و طرف دیگر لوله ونت نیز به زیر وسایل بهداشتی که در پایین ترین قسمت ساختمان قرار دارند به لوله قائم فاضلاب متصل میگردد.

جمع آوری آبهای سطحی (باران)

 آب های باران حاصل از بارندگی بر روی ساختمان را با لوله جداگانه ای به نام لوله  آب باران (ناودان) جمع آوری و تخلیه مینمایند. لوله آب باران را به طور معمول به لوله تخلیه فاضلاب وسایل بهداشتی وصل نمیکنند زیرا ممکن است در عملکرد سیستم لوله کشی فاضلاب اختلال ایجاد نماید. ازجمله در اثر بارندگی شدید و تخلیه آب باران در لوله فاضلاب ممکن است آب سیفون های وسایل بهداشتی تخلیه شود و یا در مواردی آب باران از محل سیفون های طبقه هم کف و یا زیرزمین وارد فضای ساختمان شود. در معابر عمومی و فضاهای شهری محل هایی به منظور هدایت آبهای ناشی از نزولات جوی در معابر تعبیه می گردد و معمولاً بین پیاده رو و خیابان ساخته میشود.

تجهیزات و وسایل مورد استفاده در جمع آوری فاضلاب ساختمان :

تجهیزات مورد نیاز برای جمع آوری فاضلاب ساختمانها عبارتند از: وسایل بهداشتی (دست شویی، ظرفشویی و…)، سیفون، لوله و اتصالات.
وسایل بهداشتی
وسایل یا تجهیزات بهداشتی منازل شامل دستشویی، توالت، وان، زیر دوشی، سینک ظرفشویی و لباسشویی و… میباشند. این وسایل شامل دو دسته هستند ، یکی آنهایی که برای انتقال آب های آلوده و مدفوع مورد استفاده قرار میگیرند مانند توالت ها و دیگری که برای انتقال آبهای زائد حاصل از شست و شو و آماده سازی غذا، مورد استفاده قرار میگیرند مانند وان، زیردوشی و سینک ظرفشویی. جنس وسایل بهداشتی باید به گونه ای باشد که آنها را غیرقابل نفوذ کرده و نظافت آنها نیز به آسانی انجام شود. برخی از موادی که در ساخت این وسایل از آنها استفاده میشود عبارتند از: فولاد ضد زنگ (استیل)، مواد پلاستیکی مانند فایبرگلاس، چینی لعابدار، سنگ و سرامیک.

روش نصب تجهیزات بهداشتی منازل
وسایل بهداشتی را با توجه به نقشه جزییات و در موقعیت مشخص شده بر روی نقشه نصب مینمایند. درشکل های زیر نقشه جزییات دستشویی پایه دار و بدون پایه را مشاهده میکنید. پس از نصب دستشویی در ارتفاع تعیین شده باید خروجی آن را به لوله فاضلاب موجود در دیوار متصل کرد. برای این کار ابتدا اقدام به نصب زیر آب بر روی دستشویی کرده و سپس سیفون موجود را نصب و توسط لوله رابط آن را به لوله فاضلاب متصل کنیم. همچنین سینک ظرفشویی را میتوان توسط بست های مخصوص به دیوار متصل و یا آن را بر روی کابینت مخصوص نصب کرد. پس از نصب سینک اقدام به نصب لوله تخلیه آن مینماییم که روش کار همان است که در مورد دستشویی گفته شد.

منبع تصاویر پایین نشریه ۱۲۸ سازمان برنامه و بودجه میباشد.

برای شستوشوی کاسه توالت ایرانی دو روش وجود دارد:
۱ــ استفاده از فلاش تانک،
۲ــ استفاده از فلاش ولو (شیر فشاری).
در شکل های زیر به ترتیب از فلاش تانک و فلاش ولو استفاده شده است.

فلاش تانک را بعد از کاشی کاری بر روی دیوار نصب کرده و خروجی آن را توسط لوله ای به کاسه توالت متصل میکنند. در موقع استفاده با کشیدن اهرم آن، آب درون مخزن به داخل این لوله ریخته شده و پس از گذر از آن به درون کاسه توالت تخلیه میشود. فلاش ولو، شیری است که در بالای کاسه توالت بر روی لوله آب شهر نصب میشود، خروجی این شیر توسط لوله ای به کاسه توالت متصل میشود. با فشار دادن اهرم این شیر حجم زیادی از آب به درون کاسه توالت تخلیه میگردد. در بازار کار این شیر به سیفون فشاری معروف است. همانطور که در شکل زیر قابل مشاهده است بر روی توالت های فرنگی نیز مخزن شست و شو نصب شده است.

در شکل های زیر نیز نقشه جزییات زیر دوشی و وان را مشاهده میکنید.

سیفون: همانطوری که میدانید به منظور جلوگیری از ورود گازهای موجود در مجاری فاضلاب به داخل ساختمان از وسیله ای به نام سیفون استفاده میشود. زیرا ورود این گازها به داخل ساختمان علاوه بر تهدید سلامتی ساکنین ساختمان، ایجاد بوی نامطبوع نیز میکند. سیفون ها را با توجه به محل نصب، با شکل ها و جنس های مختلفی میسازند. متداول ترین سیفون ها از نظر شکل ظاهری عبارتند از: سیفون نوع p یا شترگلو.

هر بار که وسیله بهداشتی تخلیه شود، قسمتی از فاضلاب در انتهای سیفون باقی میماند، مایع باقیمانده در سیفون را آب بندی می نامند و اندازه آن عبارت است از ارتفاع ستون آبی که بین سطح سرریز و عمق گلوی سیفون واقع شده است. این آب بندی مجرای ورودی و خروجی سیفون را از یکدیگر مجزا کرده و در نتیجه باعث جلوگیری از عبور گازهای بدبو از آن میشود. در شکل بالا قسمت های مختلف سیفون P یا شتر گلو که از عملی ترین سیفون ها می باشد را مشاهده میکنید. دو نوع آب بندی را در سیفونها می توان تشخیص داد، یکی از آنها، آب بندی معمولی که ارتفاع آب آن ۵ سانتیمتر است و دیگری سیفون با آب بندی عمیق که اندازه ارتفاع آب آن ۱۰ سانتیمتر است. سیفون با آب بندی عمیق را در شرایط غیرمعمولی (مثلاً، گرمای زیاد محیط، افزایش یا کاهش فشار جو) به کار می برند.

سیفون ها حتی الامکان در نزدیک ترین محل به وسیله بهداشتی نصب می شود تا از کثیف شدن شاخه ورودی سیفون جلوگیری شود. آب درون سیفون ها به علت سیفوناژ، تبخیر و کشش لوله های مویین، ممکن است تخلیه شود که در نتیجه آب بندی سیفون از بین رفته و سیفون کارآیی خود را از دست می دهد.

لوله ها: در شبکه جمع آوری فاضلاب ساختمان ها معمولاً از لوله هایی با جنس چدن، پی وی سی، سیمان آزبستی و فولاد گالوانیزه استفاده می شود که به منظور جمع آوری و هدایت فاضلاب و یا به عنوان لوله هواکش به کار می رود.
ــ لوله های چدنی: لوله های چدنی که در جمع آوری فاضلاب از آنها استفاده می شود، بر دو نوع است، یکی لوله های چدنی که یک سر آنها دارای توپی است و دیگری لوله های چدنی که دو سر آنها ساده و صاف است، در بازار کار این نوع لوله ها به کلاچ معروفند. برای مقاوم کردن لوله های چدنی در مقابل زنگ زدگی، آنها را قیراندود میکنند. لوله های چدنی در طول ها و قطرهای مختلفی تولید میشوند.
ــ لوله های پی وی سی  (UPVC): پی وی سی مخفف نام مواد به کار رفته در ساخت این لوله هاست ، این مواد پُلی وینیل کلراید هستند. این لوله ها در انواع مختلف تولید می شوند که در برابر فشارهای ۴ تا ۱۶ اتمسفر مقاومند. معمولاًدر لوله کشی فاضلاب ساختمان های کوچک از نوع فشار ضعیف آنها استفاده می شود. از مزایای این نوع لوله ها میتوان به سبکی وزن، مقاومت در برابر مواد شیمیایی و خورندگی، مقاومت الکتریکی و راحتی نصب آنها اشاره کرد. این لوله ها در طول های ۶ متری تولید میشوند و قطر اسمی آنها همان قطر خارجی آنها است. در بازار کار، لوله های پی وی سی را پولیکا نیز میگویند. (از صفحات فرایند تولید لوله پلیکا و مواد اولیه لوله و اتصالات UPVC دیدن فرمائید)
ــ لوله های سیمان آزبستی: این لوله ها از ملات سیمان و پنبه نسوز ساخته میشوند و معمولاً از این لوله ها برای جمع آوری فاضلاب ساختمان های بزرگ و شهرک ها استفاده میشود. سبکی وزن از امتیازات مهم این لوله ها به شمار میرود (وزن مخصوص حدود ۲ گرم بر سانتی مترمکعب.) مزیت دیگر این لوله ها مقاومت در برابر خوردگی است. لوله های سیمان آزبستی مورد استفاده در لوله کشی فاضلاب از قطر ۱۵۰الی ۱۰۰۰ میلیمتر تولید میشود. مقاومت این لوله ها در برابر بار خارجی برای هر شاخه لوله به طول ۵ متر معادل ۱۸تُن است، این مقاومت مستقل از قطر لوله است.
ــ لوله های فولادی گالوانیزه: در قسمتهایی از لوله کشی فاضلاب ساختمان ها، ممکن است از این نوع لوله استفاده شود. این لوله ها را برای مقاومت در مقابل زنگ زدگی با آلیاژی از فلز روی پوشش میدهند. معمولاً این لوله ها را در طول های ۶ متری تولید میکنند.
اتصالات (وصاله ها): در لوله کشی فاضلاب به منظور تغییر جهت دادن لوله ها، اتصال شاخه های فرعی به اصلی (انشعاب گرفتن و تغییر قطر لوله کوچک به بزرگ)، بازدید داخل لوله ها، تمیز کردن درون آنها و یا افزایش طول لوله از اتصالات استفاده میشود.

نکات مهم در اجرا ی لوله کشی فاضلاب ساختمان:

از صفحه ﻟﻮﻟﻪﻛﺸﻲ ﻓﺎﺿﻼﺏ، ﻭﻧﺖ ﻭ ﺁﺏ ﺑﺎﺭﺍﻥ دیدن فرمایید.