در مقاله قبل در مورد مقررات ملی ساختمان توضیحاتی را خدمت شما عزیزان ارائه دادیم. همچنین مفاد آزمون نظام مهندسی برای رشته تاسیسات مکانیکی را بررسی کردیم.در این مقاله قصد داریم تا در مورد هر یک از این مباحث و دامنه فعالیت و کاربرد هریک از آنها صحبت کنیم. برای دانلود مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان میتوانید به پایین این صفحه مراجعه کنید.

لوله پلیکا و اتصالات UPVC ستاره پلیمر گلپایگان (امپراطور گلپایگان)

مباحث مقررات ملی ساختمان

مبحث اول مقررات ملی ساختمان  : تعاریـف

مبحث اول مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان تعاریف، در قالب یکی از مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان بمنظور آشنایی اولیه مهندسان و دست اندرکاران ساخت و ساز با الزامات، عناوین و بخشی از محتوی مباحث مقررات ملّی ساختمان و همچنین آشنایی با بعضی از تعاریف و اصطلاحات عمومی که در مباحث مذکور مورد استفاده قرار گرفته است، برای اولین بار در کشور تدوین شده است. این مبحث در دو بخش ارائه میگردد. بخش اول به کلیات مباحث مقررات ملّی ساختمان و دامنه کاربرد آنها پرداخته است و در بخش دوم، برخی از اصلاحات و تعاریفی که کاربرد آنها در مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان جنبه عمومیت دارد ارائه گردیده است.

مبحث اول مقررات ملّی ساختمان برای نخستین بار با هدف آشنایی اولیه مهندسان و بهره برداران با موضوعات و دامنه کاربرد و تعاریف به کار برده شده در مباحث مقررات ملّی ساختمان تدوین گردیده است. بدیهی است اگرچه در این مبحث به برخی الزامات مقرر در مباحث یاد شده پرداخته شده است لیکن به منظور اطلاع کافی و بهره برداری از محتویات و کلیات هر مبحث، مراجعه به مبحث مربوطه الزامی است.

مبحث دوم مقررات ملی ساختمان  : نظامات اداری

مبحث دوم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان نظامات اداری، در مجموع در جهت تنسیق امور مهندسی و خدمات مورد انتظار به منظور رفع ابهامات و مشکلاتی که در اجرای قانون وجود داشت تنظیم گردیده است، در این مبحث ابتدا به تبیین آئیننامه اجرائی ماده  33قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و سپس به مجموع شیوه نامه های آئیننامه اجرائی مصوب پرداخته شده است و برای هر یک از عوامل مؤثر در ساخت و ساز اعم از دستگاه های اجرائی و عهدهدار کنترل، سازمان های نظام مهندسی ساختمان و مراجع صدور پروانه و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی، تکالیف روشنی تعیین گردیده است.

در مجموعه شیوه نامه ها، کلیه موارد مترتب بر طراحی، اجرا و نظارت ساختمان، متضمن عوامل اجرائی مربوطه، اشخاص حقیقی و حقوقی و دفاتر مهندسی با تعیین حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال اشخاص یادشده، تبیین گردیده است. جزئیات مربوط به دفترچه اطلاعات ساختمان و شناسنامه فنی و ملکی و برخی از شیوه نامه های مرتبط با ساخت و ساز از دیگر موضوعاتی است که در این مبحث مورد توجه واقع شده است.

انجام خدمات طراحی، اجرا و نظارت توسط اشخاص حقیقی، دفاتر مهندسی و اشخاص حقوقی، همچنین کنترل و نظارت عالیه بر انجام خدمات و نحوه ارجاع کار و حق الزحمه اشخاص مذکور، گزارش انجام خدمات مرحله ای ساختمان و صدور هرگونه مجوز و کنترل حسن خدمات در امور طراحی، اجرا و نظارت ساختمان توسط سازمان، سازمان استان، شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی و سایر مراجع مسئول با احراز شرایط مندرج در ماده  4قانون و در چارچوب آئین نامه های اجرائی قانون، در سطح کشور بر اساس مفاد این مبحث انجام میگیرد.

برای دانلود مباحث مقررات ملی ساختمان به انتهای این صفحه مراجعه کنید.

مبحث سوم مقررات ملی ساختمان : حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق

به منظور حفظ جان و مال انسان ها و فراهم ساختن ایمنی لازم در برابر آتش سوزی، رعایت اصول علمی و فنی در طراحی و اجرای ساختمان ها ضروری است که مهمترین آن عبارتند از:

– تأمین تمهیدات لازم در طراحی و اجرای ساختمان ها به منظور پیشگیری از بروز حریق.
– فراهم ساختن شبکه های علائمی محافظ (تشخیص، هشدار، اعلام) و امکانات مهار، کنترل و اطفاء حریق در ساختمان.
– جلوگیری از گسترش آتش و دود در ساختمان و سرایت حریق از یک ساختمان به ساختمان دیگر یا از معابر به ساختمان.
– پیش بینی راه های خروج برای خارج شدن به موقع و ایمن افراد از ساختمان و انتقال آنان به مکان های امن.
– ساختارها، ارتفاعات و مساحت ها

بخش اول این مبحث در مورد راه های خروج از بنا و فرار از حریق و بخش دوم آن در مورد ساختارها، ارتفاعات و مساحت ها می باشد. در بخش اول در مورد مباحثی از قبیل ضوابط اختصاصی فضاهای مختلف مثل پارکینگ ها، آسانسورها، راه های خروج در کاربری های مختلف، علائم و روشنایی فضاهای خروج و مواردی از این قبیل صحبت میشود. در بخش دوم نیز در مورد حداکثر طبقات ارتفاعات مجاز ساختمان های مختلف و مساحت های مجاز فضاها الزاماتی بیان شده است.

مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان : الزامات عمومی ساختمان

مبحث چهارم مقررات ملّی ساختمان تعیین کننده شکل و نحوه قرارگیری مجاز ساختمان در زمین و فضاهای باز و ضوابط مربوط به تصرفهای مختلف و حداقل های الزامی فضاها و تأمین نور و تعویض هوا است. در رابطه با امر ایمنی، مسیرها و جایگاه ها و بازشوهای امداد رسانی، برای شرایطی که حوادثی چون زمین لرزه کارآئی دسترسهای خروج در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان را دچار مخاطره نموده باشد، مطرح گردیده و تلاش شده تا امکان امداد رسانی به ساکنین را از خارج از ساختمان فراهم سازد. تأمین نور و تعویض هوا در رابطه با هدف های آسایش و بهداشت مطرح گردیده و استفاده مناسب و بهینه از فضاهای داخلی ساختمان و حتی فضاهای واقع در زیرزمین و … در رابطه با هدف های صرفه اقتصادی و بهره دهی مناسب ضابطه مند گردیده است.

از طرف دیگر موضوع حفظ هویت فرهنگی جامعه نیز در این مبحث مطرح است. اگرچه منظر شهری باید از طریق طرحها و ضوابط و راهنماهای طراحی شهری قاعده مند و هدایت شود، اما الزامات عمومی مقررات ملّی ساختمان نیز بر ساماندهی منظر شهری تأثیرگذار است. در این مبحث ضوابط کلی تصرف ها آمده و ضوابط خاص بلند مرتبه سازی و تصرف های درمانی مراقبتی، صنعتی، مخاطره آمیز شرح داده شده است.

این مقررات ناظر بر کلیه ساختمانها و سازه های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در کشور میباشد. در هیچ یک از ساختمان های موجود، نباید تعمیرات و تغییراتی صورت گیرد که با کاهش ابعاد و ارتفاع فضاها، سطوح بازشوی تعویض هوا، سطوح نورگیر و غیره موجب مغایرت با الزامات این مقررات گردد. این مقررات شامل کلیه ساختمان ها و سازه های موقت (غیر از اسکان موقت بازماندگان حوادث غیرمترقبه) نیز میشود.

مبحث پنجم  : مصالح و فرآورده های ساختمانی

در مبحث پنجم مقررات ملّی ساختمان به مشخصات فنی مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی و ویژگی های فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و مشخصات فنی و همچنین روش های آزمایش آنها پرداخته میشود. این مشخصات و روش ها میبایستی منطبق بر استانداردهای ملّی ایران بوده و در صورت عدم وجود با استانداردهای معتبر بین المللی تطابق داشته باشد. در این مبحث همچنین با توجه به اهمیت مسائل بهداشتی، ایمنی و ملاحظات محیطی در اجرای ساختمان، نقش هریک از مصالح و فرآورده های ساختمانی در این موارد در هر بخش گنجانیده شده است.

علاوه بر این ها به شیوه های مناسب انبار کردن، محافظت، حمل و نقل، ساخت و تولید در کارگاه ها پرداخته شده است و با توجه به اثرات متقابل مصالح و تأثیر در دوام آنها، مسأله سازگاری مصالح در هر بخش نیز عنوان گردیده است.

در بخش پایانی و پیوست این مبحث، برخی از مصالح نسبتاً جدید و نیز سیستم های ساختمانی و ارجاع به استانداردهای مربوطه ارائه شده است.

دامنه کاربرد این مبحث محدود به انواع مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی متعارف است که در بنای ساختمان ها و تأسیسات مربوطه در همه نقاط کشور مورد استفاده قرار میگیرد.

برای دانلود مباحث مقررات ملی ساختمان به انتهای این صفحه مراجعه کنید.

مبحث ششم  : بارهای وارد بر ساختمان

مبحث ششم، حداقل بارهایی که میبایست در طراحی ساختمان ها مورد استفاده قرار گیرد را تعیین مینماید. در مورد ساختمان های خاص مانند سدها، اسکله ها، سازه های دریایی و نیروگاه های هسته ای علاوه بر ضوابط این مبحث، باید ضوابط ویژه بارگذاری آیین نامه مربوط به هریک از آنها نیز رعایت شود. بارهای تحت پوشش این آیین نامه شامل: بارهای ثقلی مرده، زنده، برف و باران، یخ، بارهای ناشی از نیروهای جانبی باد و زلزله و بالاخره بارهای ناشی از فشار خاک، آب، سیل، انفجار و بار خود کرنشی میباشند.

همچنین ترکیبات بارگذاری مربوط به طراحی به روش مقاومت و طراحی به روش تنش مجاز نیز در این مبحث ارائه شده است، که دیگر مباحث از جمله مبحث نهم «طرح و اجرای ساختمانهای بتن آرمه« و مبحث دهم «طرح و اجرای ساختمانهای فولادی« از این ترکیبات بارگذاری استفاده می نمایند. دامنه کاربرد این مبحث، حداقل بارهایی را که باید در طراحی ساختمان ها و سازه های موضوع مقررات ملّی ساختمان از جمله ساختمان های بتن مسلح، فولادی، چوبی و ساختمانهای با مصالح بنایی مد نظر قرار دارد را در بر میگیرد

مبحث هفتم  : پی و پی سازی

مبحث هفتم تحت عنوان پی و پی سازی، الزامات طراحی ژئوتکنیکی ساختمان ها را مورد بحث قرار میدهد. این مبحث پس از ارائه تعاریف مرتبط با مسائل طراحی پی، به شناسایی ژئوتکنیکی لایه های زمین میپردازد و برای نکاتی از قبیل تعداد، عمق و فاصله گمانه ها جداول لازم را ارائه میدهد. در همین فصل حداقل مواردی که گزارش های فنی باید آورده شود را ذکر مینماید. فصل سوم این مبحث به موضوع بسیار مهم گود برداری میپردازد و مسئولیت طرح و اجرای گود را به میزان خطرهای مختلف که ممکن است تاثیرگذار باشد مرتبط میسازد و برای هر سطح خطر یک مسئول طراحی و اجرا مشخص میکند. ضمناً بمنظور جلوگیری از ایجاد تغییر شکل های دیوار گود و در نتیجه صدمه به سازه مجاور گود نکاتی آورده شده است. در بخش طراحی های ژئوتکنیکی، شامل پی های سطحی، سازه های نگهبان و پی های عمیق، به هر دو روش طراحی «تنش مجاز» و «حالات حدی» پرداخته شده است.
در فصل پی های سطحی، مقادیر نشست های مجاز، ضرایب اطمینان و نحوه انتخاب روابط موجود نظری برای محاسبه ظرفیت پایداری و همچنین استفاده از آزمایشات در محل، نکات مهمی آورده شده است. در انتهای این فصل نیز مطالبی مرتبط با ملاحظات لرزهای طراحی و ملاحظات اجرایی پی های سطحی گنجانیده شده است.
فصل پنجم این مبحث به موضوع طراحی سازه های نگهبان اختصاص دارد. در این فصل در خصوص فشار خاک و میزان تغییر شکل های لازم برای ایجاد شرایط محرک و مقاوم و طراحی این سازه ها برای تحمل بار استاتیکی و همچنین بار دینامیکی ناشی از زلزله، جداول ضرایب اطمینان آورده شده است. در مورد دیوار های خاک مسلح که در ایران بسیار متداول میباشند به هر دو ضریب اطمینان جزئی و کلی پرداخته شده است.
فصل آخر که به پی های عمیق اختصاص یافته است اطلاعات بیشتری را برای طراحی شامل میشود. در این بخش انواع نیروهای اعمالی از قبیل محوری فشاری، محوری کششی، جانبی و اصطکاک منفی مورد بحث قرار گرفته است. سپس ضمن ارائه جداول ضریب اطمینان جهت طراحی، اهمیت انجام آزمایشات در محل بصورت استاتیکی و دینامیکی و ارجح بودن آنها برای طراحی مطرح شده است. در این بخش نیز مطالبی مرتبط با گروه شمع بصورت باربری بیشتر و یا کاهش نشست آورده شده است.

رعایت ضوابط و مقررات این مبحث در کلیه ساختمان ها و سازه های موضوع مقررات ملّی ساختمان الزامی است. این ساختمان ها شامل: ساختمان های مسکونی، اداری، تجاری، آموزشی، درمانی، فروشگاه ها و کارگاه های صنعتی میباشند. ابنیه فنی مانند پل ها و سدها و سازه های نیروگاه ها، مشمول مقررات این مبحث نمیشوند ولی رعایت آنها به صورت غیر الزامی توصیه میشود.

مبحث هشتم  : طرح و اجرای ساختمان های با مصالح بنایی

امروزه در شهرهای کوچک و روستاها مصالح بنایی کاربرد بسیار گسترده ای در امر ساختمان سازی دارد. وقوع زلزله های پیاپی و ویرانی های زیاد در این دسته از ساختمان ها، بیانگر این مطلب است که برای ساخت ساختمان های با مصالح بنایی در کشور نیاز به مجموعه قوانین و مقررات فراگیر و لازم الاجرایی است که با رعایت آنها سطح کیفی ساخت و ساز این ساختمان ها ارتقا یابد.
مبحث هشتم مقررات ملّی ساختمان برای ساختمان های بنایی خشتی، سنگی، آجری، سنتی و دارای کلاف و غیرمسلح تدوین شده است. در این مبحث علاوه بر ارائه الزامات طراحی و اجرای ساختمان های آجری با کلاف، بدون کلاف و همچنین ساختمان های خشتی و سنگی، به ذکر مشخصات مصالح مورد استفاده در ساختمان های فوق الذکر پرداخته شده است.

کاربرد مقررات این فصل به مسایل اجرایی و مصالح ساختمان های آجری باکلاف، ساختمان های بنایی سنتی آجری و ساختمان های خشتی و ساختمان های سنگی (ساختمانهایی که در نواحی دوردست ساخته میشوند به طوری که فراهم آوردن مصالح، تجهیزات و نیروی انسانی ماهر، در آنجا مشکل باشد) محدود میشود.

برای دانلود مباحث مقررات ملی ساختمان به انتهای این صفحه مراجعه کنید.

مبحث نهم  : طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه

مبحث نهم مقررات ملّی ساختمان ضوابط لازم در طراحی و اجرای ساختمان های بتن آرمه را بیان مینماید، فصول ابتدایی این مبحث به بیان کلیات، مصالح مورد استفاده و مشخصات هر یک از آنها، استانداردهای مشخصات و آزمایش ها، کیفیت بتن مصالح و اصول آرماتوربندی، قالب بندی اجرایی مرتبط با ساخت، عمل آوری و نگهداری از بتن ها و انواع آن میپردازد و سایر فصول به اصول تحلیل و طراحی سازه های بتن آرمه تحت اثر انواع بارها و تغییر شکل ها در طراحی دال ها، دیوارها، پی ها و سایر سازه های بتنی پرداخته و در خاتمه نیز ضوابط ویژه طراحی در برابر حریق و زلزله را ارائه میکند. در این مبحث مبنای طراحی سازه ها برای حصول ایمنی و قابلیت بهره برداری، بررسی و کنترل آنها در حالت های حدی است.

ضوابط و مقررات این مبحث باید در طرح، محاسبه، اجرا و کنترل مشخصات مواد تشکیل دهنده و کیفیت اجرای ساختمان های بتنی رعایت شوند و حاوی ضوابط و مقررات مربوط به سازه های بتن آرمه ای است که با سنگدانه های معمولی و سیمان پرتلند یا سیمان آمیخته ساخته میشوند و مقاومت آنها حداقل برابر ۲۰مگاپاسکال میباشد.

مبحث دهم  : طرح و اجرای ساختمان های فولادی

هدف این مبحث تعیین حداقل ضوابط و مقرراتی است که در تحلیل، طراحی و اجرای ساختمان های فولادی جهت تامین ایمنی و بهره برداری مناسب، مورد استفاده قرار میگیرد. این مبحث شامل الزامات عمومی، الزامات طراحی، الزامات طراحی لرزه ای و نیز الزامات ساخت، نصب و کنترل میباشد. در این مبحث مبنای طراحی سازه ها، بررسی و کنترل آنها در حالت های حدی مقاومت و بهره برداری برای حصول ایمنی و قابلیت بهره برداری است.
در این مبحث روش طراحی مورد استفاده برای تامین الزامات حالت های حدی مقاومت، روش ضرایب بار و مقاومت   (LRFD) میباشد که بر پایه جنبه ی احتمالاتی بار و مقاومت، کالیبراسیون با روش تنش مجاز و تجربیات مهندسی استوار میباشد و از طریق دو سری ضرایب ایمنی شامل تشدید ضرایب بارها و اعمال ضرایب کاهش مقاومت در تحلیل و طراحی منظور میگردد. البته در این مبحث طراحی بر اساس روش مقاومت مجاز  (ASD) نیز مجاز دانسته شده است و مقررات و ضوابط مربوط به این روش در پیوست (۱) این مبحث ارائه گردیده است. بر اساس این مبحث در طراحی بر اساس حالت های حدی بهره برداری، مجموعه سازه شامل اعضا و اتصالات آن نیز باید از نظر قابلیت بهره برداری مناسب مورد کنترل و طراحی قرار گیرند.

کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان ها با کاربری های مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه اجرایی آن میباشد و شامل سازه های خاص از قبیل پل های جاده و راه آهن نیست.

برای دانلود مباحث مقررات ملی ساختمان به انتهای این صفحه مراجعه کنید.

مبحث یازدهم  : طرح و اجرای صنعتی ساختمان ها

مبحث یازدهم مقررات ملّی ساختمان تحت عنوان »طرح و اجرای صنعتی ساختمانها« در دو بخش ساختمان های فولادی و ساختمان های بتنی تهیه و تدوین گردیده است. در این مبحث تمرکز اصلی بر روی سیستم های سازه ای ساختمان های فولادی و بتنی ارائه شده و در بخش ساختمان های فولادی به دو سیستم سازه ای پیچ و مهره ای و قاب فولادی سبک  «LSF»و در بخش ساختمان های بتنی، سیستم های ساختمان های بتنی پیش ساخته، قالب عایق ماندگار  «ICF»،پنل های پیش ساخته سبک سه بعدی ۳D و قالب تونلی پرداخته شده است.

حداقل ضوابط اجرای ساختمان های فولادی و بتنی به روش های صنعتی مطرح شده در مبحث یازدهم ارائه شده است. دامنه کاربرد این مبحث شامل کلیه ساختمان هایی است که به روش های صنعتی مطرح شده در آن طراحی و ساخته میشوند.

مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان : ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا

در این مبحث وظایف هر یک از عوامل دست اندر کار اجرای ساختمان از قبیل صاحب کار، سازنده یا مجری، ناظر، شهرداری و سازمان نظام مهندسی در رابطه با ایمنی، بهداشت و محیط زیست کارگران، عابرین، ساکنان و شاغلین مجاور کارگاه ساختمان و همچنین حفاظت از ساختمان ها، ابنیه، وسائل نقلیه و درختان مجاور کارگاه ساختمانی در مقابل خطرات ناشی از اجرای عملیات اجرایی بیان شده است.
مطالب موجود در این مبحث شامل: ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی، جلوگیری از سقوط افراد، جلوگیری از حریق، سوختگی و برق گرفتگی و بهداشت کار و تسهیلات بهداشتی، وسایل و تجهیزات حفاظت فردی، وسایل و سازه های حفاظتی، ایمنی کار با وسایل تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی، ایمنی کار در استفاده از وسایل دسترسی شامل داربست، نردبان و … و همچنین ایمنی در تخریب ساختمان ها و ایمنی عملیات خاکی و به خصوص ایمنی گود برداری و حفاظت دیوار های گودبرداری و ساختمان های مجاور گود برداری و ایمنی در اجرای عملیات ساخت و نصب اسکلت ساختمان اعم از ساختمان های فولادی و بتنی و در آخر رعایت ایمنی در اجرای تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع، سیم کشی و نصب تأسیسات و تجهیزات برقی میشود.

رعایت مفاد این مبحث به همراه آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی در انجام عملیات ساختمانی لازم الاجرا است.

مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان : طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان ها

مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، تأسیسات سیم کشی سیستم های جریان متناوب با ولتاژ تا ۱۰۰۰ولت مؤثر و تأسیسات سیم کشی سیستم های جریان متناوب و با ولتاژ بیش از ۱۰۰۰ولت مؤثر (به جز سیمکشی داخلی دستگاهها)، که از سیستم های فشار ضعیف تا ۱۰۰۰ولت تغدیه میکنند، تأسیسات سیم کشی کلیه سیستم های مربوط به لوازم و دستگاه هایی که مقررات خاصی برای آنها وضع نشده باشد و همچنین تأسیسات سیم کشی ثابت وسایل ارتباطی- انتقال علائم و فرمان و مشابه آنها – به استثنای سیم کشی های داخلی دستگاه ها را در بر میگیرد.
در این مبحث مواردی از قبیل الزامات مربوط به تأمین نیروی برق (انشعاب، پست، مولد)، الزامات نصب و طراحی اتاق ترانسفورماتور، اتصال زمین، نیروی برق اضطراری، تابلو برق، تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل، مدارها (کابل کشی- سیم کشی) و لوله کشی و همچنین تجهیزات سیم کشی، تأسیسات جریان ضعیف، شدت روشنایی داخلی شرح داده شده است.

دامنه کاربرد مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان شامل:

ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری، درمانی، آموزشی، عمومی، صنعتی و نمایشگاه های دائمی و موقت، پارک های تفریحات، کارگاه های ساختمانی و ساختمان های کشاورزی و دامداری، همچنین هرگونه ساختمانی که مقررات مخصوصی برای تأسیسات الکتریکی آن وضع نشده، میباشد. مبحث سیزدهم مقررات ملّی ساختمان، وسایل حمل و نقل الکتریکی (لکوموتیو الکتریکی)، وسایل الکتریکی خودرو ها، تأسیسات الکتریکی کشتی ها، تأسیسات الکتریکی هواپیما ها، تأسیسات الکتریکی روشنایی معابر عمومی، تأسیسات الکتریکی معادن و همچنین تأسیسات صاعقه گیر ساختمان ها را در بر نمیگیرد.

مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان : تاسیسات مکانیکی

این مبحث یکی از کاربردی ترین مباحث برای مهندسان تاسیسات مکانیکی است. در این مبحث به غیر از مباحث تاسیسات بهداشتی، تاسیسات آتش نشانی و لوله کشی گاز در مورد باقی الزامات تاسیساتی صحبت شده است. در بخش اول و دوم در مورد برخی از الزامات کلی مثل تخریب، مصالح مورد استفاده، استانداردها و بازرسی و آزمایش و تعاریف اصطلاحات مورد استفاده در این مباحث صحبت شده است.

بخش سوم مربوط به مقررات کلی ساختمان در حوزه تاسیسات می باشد.

در بخش چهارم و پنجم این مبحث، در مورد الزامات تعویض هوا به صورت طبیعی یا مکانیکی و دریچه ها  و همچنین مباحث تخلیه هوا از جمله اگزاست آشپزخانه های تجاری و خانگی و کاربری های دیگر نکات ارزنده ای آورده شده است.

بخش ششم مربوط به استانداردهای کانال کشی من جمله طراحی، ساخت، نصب و عایق کاری کانال ها می باشد.

بخش هفتم در مورد الزامات دیگ ها و پکیج و آب گرم کن ها و لوازم ایمنی مورد نیاز این تجهیزات می باشد.

بخش هشتم نیز صحبت از برخی تجهیزات سرماشی و گرمایش ویژه همانند شومینه، بخاری نفتی و گازی، کوره هوای گرم، کولر آبی و گازی به میان آمده است.

بخش نهم نیز به صورت کامل و جامع در مورد تامین هوای احتراق تجهیزاتی مثل مشعل صحبت کرده است.

بخش دهم این کتاب در مورد طراحی، اجرا، مصالح، عایق کاری و آزمایشات مربوط به سیستم لوله کشی ساختمان می باشد.

بخش یازدهم الزامات دودکش های با مکش طبیعی یا مکانیکی و کلیه مباحث مربوط به خروج هوای حاصل از احتراق را شامل می شود.

مباحث ذخیره سازی و لوله کشی مخازن سوخت مایع نیز در فضل دوازدهم این کتاب اورده شده است.

فصل سیزدهم نیز در مورد طبقه بندی سیستم های تبرید، الزامات عمومی و ویژه در مورد موتورخانه این تجهیزات و لوله کشی آنها میباشد.

بخش چهادهم نیز در مورد کاهش فاضله مجاز می باشد.

مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان : آسانسورها و پلکان برقی

این مبحث شامل دو بخش است که در آنها مقرراتی برای آسانسور ها، پله های برقی و پیاده رو های متحرک وضع شده است این مقررات متناسب با ترکیب جمعیت از نظر سنی و توانایی، همچنین متناسب با نوع کاربری ساختمان ها نوشته شده است.
انواع آسانسور هایی که در ساختمان ها مورد استفاده قرار میگیرد عبارتست از آسانسور های کششی و آسانسور های هیدرولیک جهت حمل مسافر، صندلی چرخ دار، برانکارد، تخت بیمارستانی، خودرو، بار و … . برای هر کدام از آسانسور ها الزامات و نحوه طراحی و مقررات استفاده از آن وضع شده است. در بخش پله برقی، زاویه شیب، عرض و انتخاب پله برقی متناسب با تعداد نفرات و جمعیت ساختمان، با فرمول هایی ارائه شده است. تمامی موارد ایمنی در حین استفاده هم در مقررات این مبحث آورده شده است. زاویه شیب و سرعت معمول و استاندارد پیاده روی متحرک هم شرح داده شده است.
در بخش پایانی نمونه شناسنامه های اطلاعات فنی آسانسور و پله برقی که باید توسط سازندگان این دستگاه ها تکمیل شود آورده شده است.
همچنین در این مبحث جداول ابعادی برای انتخاب ابعاد آسانسور، بر اساس استانداردهای ملّی و بین المللی، موارد تکمیلی در خصوص جزئیات طراحی و علائم نقشه ها نیز گنجانیده شده است.

مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان : تأسیسات بهداشتی

مبحث شانزدهم مقررات ملّی ساختمان بیانگر حداقل الزاماتی است در مورد تاسیسات بهداشتی که مواردی از قبیل: لوله کشی و ذخیره سازی آب مصرفی در ساختمان، لوله کشی فاضلاب ساختمان، لوله کشی هواکش فاضلاب، لوازم بهداشتی، لوله کشی آب باران ساختمان، لوله کشی آب مصرفی ساختمان، بست و تکیه گاه را بیان میکند.

طراحی، نظارت، انتخاب مصالح و دستگاه ها، اجرای کار، تعمیر، تغییر و نگهداری و بهره برداری تأسیساتی، باید طبق الزامات مندرج در این مبحث انجام شود. طراحی و اجرای حوضچه پمپاژ فاضلاب و لوله کشی فاضلاب بعد از پمپ که فاضلاب در آن تحت فشار جریان مییابد، خارج از حدود این مقررات است.

مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان : لوله کشی گاز طبیعی

این مبحث حداقل ضوابط لوله کشی گاز طبیعی ساختمان های مسکونی، عمومی و خاص، مجتمع ها و شهرک های مسکونی، ساختمان ها، محوطه ها و شهرک های صنعتی را دربر میگیرد و با هدف طراحی، اجرای لوله کشی، نصب، راه اندازی و نگهداری وسایل گازسوز در ساختمان ها و محوطه ها است.
مقررات این مبحث، کاربری گاز طبیعی تحویلی به ساختمان ها و محوطه ها برای مصارف تا حداکثر ۵۰۰۰ مترمکعب در ساعت و فشارهای بین یک چهارم پوند بر اینچ مربع تا شصت پوند بر اینچ مربع را شامل میشود.
طراحی، انتخاب مصالح، اجرای لوله کشی گاز طبیعی، آزمایش ها، بازرسی ها، کنترل های کیفی، دودکش ها، هوا رسانی و تأمین هوای احتراق، نصب، راه اندازی، ایمنی و بهره برداری از لوازم گازسوز در ساختمان ها و محوطه هایی که لوله کشی گاز طبیعی در آنها اجرا نشده باید طبق ضوابط مبحث هفدهم مقررات ملّی ساختمان انجام شود.

لوله کشی گاز مایع، گازهای سوختنی به غیر از گاز طبیعی و گازهای غیر سوختنی خارج از شمول مقررات این مبحث میباشند. دامنه کاربرد این مبحث به شرح زیر است:

–  بخش اول مبحث :

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترل های کیفی لوله کشی گاز نصب و راه اندازی وسایل گازسوز، دودکش ها و هوا رسانی به وسایل گازسوز، ضوابط بهره برداری و ایمنی برای گاز تحویلی ساختمان ها با فشار ۱/۴ پوند بر اینچ مربع و حداکثر مصرف ۱۶۰ مترمکعب بر ساعت و قطر لوله حداکثر ۴ اینچ را در بر میگیرد.

–  بخش دوم مبحث :

حداقل ضوابط طراحی، اجرا و کنترل های کیفی لوله کشی گاز مجتمع ها و ساختمان های مسکونی، محوطه ها و ساختمان های صنعتی و شهرک های مسکونی و صنعتی برای فشارهای بین ۲تا ۶۰ پوند بر اینچ مربع یا مصارف بالاتر از ۱۶۰ مترمکعب بر ساعت تا حداکثر ۵۰۰۰ مترمکعب در ساعت را در برمیگیرد.

مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان : عایق بندی و تنظیم صدا

در این مبحث نتایج تأمین شرایط آکوستیکی، آسایش صوتی و جلوگیری از اتلاف امکانات در زندگی ماشینی برای ساکنان شهرهای بزرگ شرح داده شده است. مواد و عناصر ساختمانی که فضاهای ساخته شده را شکل میدهند، چگونگی شنیدن صداها و حتی چگونگی انتقال صدا به فضاهای اطراف را تعیین میکنند. با درک برخی از اصول پایه آکوستیکی و چگونگی کنترل صدا توسط مواد و ساختارها، میتوان از بسیاری از مشکلات جلوگیری و یا حداقل در مراحل اولیه آن را حل کرد و باعث کاهش هزینه های بازسازی گردید.
مطالب موجود در این مبحث شامل: مقررات آکوستیکی برای ساختمانها با کاربریهای مختلف، تعیین حداکثر تراز معادل نوفه زمینه در یک فضا، حداقل شاخص کاهش صدای وزن یافته برای پوسته خارجی ساختمان، جدا کننده بین فضاهای مختلف، حداکثر تراز کوبه ای معمول شده وزن یافته برای سقف بین طبقات و زمان واخنش بهینه برای فضاهای مختلف با کاربری های متفاوت میشود.

مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان : صرفه جویی در مصرف انرژی

در بین مباحث مقررات ملّی ساختمان، مبحث نوزدهم تعیین کننده ترین نقش را در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان و حفاظت از محیط زیست ایفا میکند. در مبحث ۱۹ مقررات ملّی ساختمان ضوابط مرتبط با صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان تعیین میگردد. برای این منظور، روش های طرح، محاسبه و اصول کلی اجرای عایق کاری حرارتی پوسته خارجی، سیستم های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آبگرم مصرفی و الزامات طراحی سیستم روشنایی الکتریکی در ساختمان ها، برای بهینه سازی مصرف انرژی مشخص میگردد.
شایان ذکر است که در کنار رعایت الزامات تعیین شده در این مبحث، باید همواره دیگر ضوابط مقررات ملّی ساختمان نیز، خصوصاً اصول مرتبط با تأمین شرایط ایمنی و بهداشت ساکنان ساختمان ها ملاک عمل قرار گیرد.

ضوابط ارائه شده در مورد پوسته خارجی برای تمام ساختمان های جدید الاحداث، به جز ساختمان های گروه چهار، از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی لازم الاجراست. این ضوابط در قالب دو روش (الف کارکردی و روش ب تجویزی) ارائه شده است. از روش کارکردی میتوان در مورد تمام ساختمان ها استفاده کرد، اما کاربرد روش تجویزی به ساختمان های مسکونی ۱ تا ۹ طبقه، با زیربنای مفید زیر ۲۰۰۰ مترمربع، و ساختمان های گروه سه از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی محدود میشود.
همچنین، رعایت ضوابط مربوط به سیستم ها و تجهیزات مکانیکی و سیستم روشنایی در مورد تمامی ساختمان ها، با کاربری های مندرج در این مبحث، الزامی است.

مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان : علائم و تابلوها

مبحث بیستم مقررات ملّی ساختمان، مسئولین مؤسسات دولتی و عمومی و بخش خصوصی، کارفرمایان و مدیران کارگاه ها و ساختمان ها را ملزم میکند تا پیام رسانی در محیط زندگی مردم را به نحو مؤثر و مطلوب، توسط تابلوها و علائم، تأمین نمایند تا در محل هایی که احتمال خطری تهدید کننده سلامت و ایمنی افراد وجود دارد، علائم هشدار دهنده نصب کنند.
این مقررات شامل نظارت بر طراحی و ساخت و بهره برداری از پیام، سازه، محل نصب و دیگر الزامات برای کلیه علائم و اعلانات مرسوم مانند پلاک ها و تابلو ها و دیگر وسائل اطلاع رسانی، از قبیل اشارات حرکتی دست، علائم صوتی و نوری و آژیرهای خطر و غیره است. این مبحث برای استفاده در علائم و تابلوها در کارگاه های ساختمانی، تابلوهای ایمنی داخل ساختمان و محوطه های کاربری های شهری، صنعتی، بیمارستانی و … کاربرد دارد.

مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان : پدافند غیر عامل

این مبحث به اقدامات غیر مسلحانه ای که به کارگیری آنها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، ارتقاء پایداری ملّی، تداوم فعالیت های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن میشود، میپردازد.
رعایت این مبحث موجب حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث، تهدیدات و استمرار فعالیت های اساسی و ضروری مردم، تضمین تداوم تأمین نیازهای حیاتی مردم (از قبیل آب، نان و غذا، پناهگاه، انرژی، ارتباطات، بهداشت و امنیت) و سهولت در اداره کشور در شرایط بروز تهدید و بحران ناشی از تجاوزات خارجی در مقابل حملات و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح ریزی و اجرای طرح های دفاع غیرعامل و کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی و مستحدثات و تأسیسات و تجهیزات حیاتی و حساس کشور میشود. ضوابط ارائه شده در این مبحث به منظور کاهش آسیب پذیری ساختمان ها در برابر تهدیدات نظامی و همچنین اعمال اقدامات و تدابیر و ملاحظات لازم شامل ایمن سازی، مستحکم سازی، پیشبینی سامانه های جایگزین، تسهیل مدیریت بحران در زیرساخت ها و مکان یابی، در حوزه ساختمان سازی استفاده میشود.

ضوابط مندرج در این مبحث شامل طرح و اجرای ساختمان ها با انواع سیستم باربری، در برابر آثار بارهای انفجار ناشی از اصابت غیرمستقیم میباشد.
·دامنه کاربرد مقررات این مبحث شامل ساختمان های متعارف از جمله: ساختمان های مسکونی ۴ طبقه و بیشتر، اداری و تجاری ۴ طبقه و بیشتر، مجموعه های ورزشی، تفریحی، سالن های اجتماعات، فروشگاه ها، هتل ها، مدارس، دانشگاه ها، مساجد با ظرفیت بیش از ۱۰۰ نفر، سالن های سینما و تئاتر و بیمارستان ها میباشد.
·ساختمان ها و تأسیسات زیر مشمول مقررات مندرج در این مبحث نمیباشند:
سیلوها، سدها، آب بندها، مخازن ذخیره سوخت، برج های صنعتی، برج های مراقبت فرودگاه ها، برج های مخابراتی و رادیو تلویزیونی، یادمان های مرتفع، دکل ها، دودکش ها، ابنیه راه ها، پل ها، پالایشگاه ها، نیروگاه ها، اسکله ها و بنادر، استحکامات نظامی، تونل ها، متروها، خطوط انتقال نفت و گاز و آب و فاضلاب و مخابرات و برق، تأسیسات تلمبه خانه های نفتی، ایستگاه های تقویت و تقلیل فشار گاز، پست های توزیع و انتقال برق، دیسپاچینگ ها، سوئیچینگ ها و ساختمان های مربوط به مقام معظم رهبری، رؤسای قوای سه گانه، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی امنیت ملّی، فرماندهی مدیریت بحران ملّی، فرماندهی و ستاد کل نیروهای مسلح، فرماندهی و ستاد کل (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی انتظامی(، قرارگاه های نظامی، انتظامی و امنیت ملّی، ساختمان های اصلی وزارتخانه های اطلاعات کشور، دفاع، امورخارجه، بانک مرکزی، ساختمان های مرکز و مراکز ضبط و پخش ویژه صدا و سیمای جمهوری اسلامی، برج های مخابراتی و ارتباطی، برج های مسکونی، تجاری، اداری بیش از بیست طبقه و بیمارستان های بیش از ۵۰۰ تخت خواب و هرگونه سازه ها و تأسیسات خاص که طراحی آنها مستلزم انجام مطالعات ویژه بوده و یا جهت تهدیدات خارج از مقررات این مبحث میباشند.
·به منظور تأمین ایمنی و کاهش آسیب پذیری و مقابله با تهدیدات الکترومغناطیسی (EMP)و گرافیتی و سایبری، باید از مقررات و آئین نامه های معتبر مربوطه استفاده شود.
·تهدیدات ناشی از انفجارهای هسته ای، حملات شیمیایی و میکروبی، برخورد مستقیم پرتابه به سازه ها و تأسیسات، اغتشاشات الکترونیکی، تهدیدات بیولوژیکی، مشمول مقررات این مبحث نمیباشد.

مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان : مراقبت و نگهداری از ساختمان ها

هدف این مبحث تعیین حداقل الزاماتی است که در طول عمر مفید ساختمان برای نگهداری از آن جهت تأمین ایمنی، بهداشت، آسایش ساکنین، بهره دهی مناسب و جلوگیری از به هدر رفتن سرمایه، باید رعایت شوند. برای این منظور باید بازدیدهای ادواری مورد نیاز در کلیه بخش های معماری، سازه، تأسیسات برقی و تأسیسات مکانیکی ساختمان به عمل آید.

ضوابط و مقررات این مبحث باید در نگهداری مجموعه ساختمان و کلیه اجزای تشکیل دهنده آن رعایت شوند. کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان ها با کاربری های مندرج در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آئین نامه اجرایی آن میباشد. این مبحث ضوابط حداقلی را که رعایت آنها مشمول الزامات قانونی است، در موارد زیر مقرر میدارد:
الف- نگهداری اجزاء و قطعات معماری.
ب- نگهداری اجزاء و قطعات سازه.
پ- نگهداری اجزاء و قطعات و عملکرد تأسیسات برقی.
ت- نگهداری اجزاء و قطعات و عملکرد تأسیسات مکانیکی.

رعایت مقررات این مبحث در نگهداری اجزاء و قطعات معماری، سازه، تأسیسات برقی و تأسیسات مکانیکی و گازرسانی کلیه ساختمان های مشمول مجموعه مباحث مقررات ملّی ساختمان اعم از ساختمان های موجود و ساختمان هایی که در آینده احداث خواهند شد، الزامی است.

برای دانلود آخرین ویرایش مباحث مقررات ملی ساختمان با فرمت PDF از لینک های زیر استفاده کنید

دانلود مباحث مقررات ملی ساختمان

مبحث اول: تعاریف

مبحث دوم: نظامات اداری

مبحث سوم: حفاظت ساختمانها در مقابل حریق

مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان

مبحث پنجم: مصالح و فراورده‌های ساختمانی

مبحث ششم: بارهای وارد بر ساختمان

مبحث هفتم: پی و پی سازی

مبحث هشتم: طرح و اجرای ساختمانهای با مصالح بنایی

مبحث نهم: طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه

مبحث دهم: طرح و اجرای ساختمان های فولادی

مبحث یازدهم: اجرای صنعتی ساختمان ها

مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا

مبحث سیزدهم: طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان ها

مبحث چهاردهم: تأسیسات مکانیکی

مبحث پانزدهم: آسانسورها و پله‌های برقی

مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی

مبحث هفدهم: لوله‌کشی گاز طبیعی

مبحث هجدهم: عایق بندی و تنظیم صدا

مبحث نوزدهم: صرفه‌جویی در مصرف انرژی

مبحث بیستم: علائم و تابلوها

مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل

مبحث بیست و دوم: مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها