در پست قبلی، مقدمه انواع سیستم های جمع آوری فاضلاب خانگی شهری و روستایی رو باهم مرور کردیم و توی این پست قراره ادامه این موضوع رو خدمت شما ارائه بدیم. اهمیت و جزئیاتی که در مورد این سیستم ها لازمه بدونید رو توی پست قبلی گفتیم.تا انتهای این پست بت ما همراه باشید

انواع سیستم جمع آوری فاضلاب (ادامه)

شبکه های ساده شده

در شبکه ساده شده، ضابطه حداقل قطر فاضلاب روها و حداقل پوشش روی لوله ها کاهش یافته و شیب فاضلاب روها به جای ضابطه حداقل سرعت، بر مبنای تنش برشی و نیروی کششی تعیین میشود. در این نوع شبکه، فاضلاب رو ها در صورت امکان در پیاده رو ها نصب میشوند تا بارهای سنگین ترافیکی بر آنها وارد نشود و آدم رو های شبکه نیز حذف یا ساده تر شده و از تعداد آنها کاسته میشود که مجموع این اقدامات معمولا منجر به صرفه جویی در هزینه های اجرایی پروژه میشود. سایر خصوصیات اصلی شبکه های ساده شده به شرح ذیل است :
الف- در صورت امکان، محدوده مورد نظر به چندین حوزه سرویس تقسیم میشود تا هر یک از آنها شبکه جمع کننده و تصفیه خانه مربوط به خود را داشته باشند.
ب- در طراحی شبکه های ساده شده، دوره طرح را کوتاه تر در نظر میگیرند تا هزینه اجرای پروژه کاهش یابد.
ج- در سرشاخه های شبکه که میزان جریان فاضلاب کمتری است، استفاده از لوله هایی با قطر کوچکتر منجر به افزایش عمق جریان و در نتیجه افزایش سرعت در لوله ها میشود که پاکسازی و خود شستشویی لوله ها را بهبود میبخشد. نتایج بررسی های تجربی نشان میدهد که استفاده از لوله هایی به قطر ۱۰۰ میلیمتر در سرشاخه ها مشکل خاصی در بهره برداری و نگهداری شبکه ایجاد ننموده و هزینه های اجرایی را نیز کاهش میدهد.
د- به منظور تامین امکان شستشوی خودکار شبکه، به جای ضابطه حداقل سرعت از ضابطه حداقل تنش برشی مورد نیاز (که برای جابجایی و معلق سازی دانه ماسه به قطر یک میلیمتر کافی است) استفاده میشود.
ه- در شبکه فاضلاب ساده شده، به جای آدم رو های متداول، از آدم رو هایی با قطر کمتری استفاده میگردد چون به علت کمتر بودن عمق کارگذاری لوله های شبکه و امکان استفاده از تجهیزات مدرن بهره برداری، دیگر نیازی به ورود پرسنل به داخل شبکه نمیباشد. در محل تغییر شیب یا تغییر راستای مسیر نیز به جای آدمو از یک محفظه ساده مدفون در خاک استفاده میشود. با این وجود، در موارد ذیل استفاده از آدم روهای سنتی اجتناب ناپذیر است:
– در فاضلاب رو های عمیق (عمق بیش از ۳متر)
– در خطوط فاضلاب رو های بسیار کم شیب
– در فاضلاب رو هایی که دارای پله یا شیب شکن عمودی یا ریزشی هستند.
– در نقاط دبی سنجی و نمونه برداری از جریان فاضلاب
و- مشارکت و همکاری مردم در اجرا، بهره برداری و نگهداری از شبکه های فاضلاب ساده شده، معمولا نقش مهمی در موفقیت این سیستم ها ایفا مینماید که این امر باید در مرحله برنامه ریزی مورد توجه قرار گیرد.

شبکه های مجزا، نیمه مرکب و مرکب سیستم جمع آوری فاضلاب

این نوع تقسیم بندی شبکه های فاضلاب، براساس واحد و یا مجزا بودن مجرای جمع آوری و انتقال فاضلاب با آب های سطحی میباشد. انتخاب نوع شبکه اساسا به عوامل زیر بستگی دارد:
– سیاست های ملی و محلی مدیریت آب.
– نوع سیستم فاضلاب موجود و اینکه چگونه میتوان آن را تغییر داد.
– تغییرات محتمل در آینده برای حوزه آب ریزی که شهر جزئی از آن است به وجود آید.
– ماهیت فاضلاب های ورودی به سیستم
– شرایط آب و هوایی به ویژه رژیم بارندگی
– ظرفیت و کیفیت آبهای پذیرنده
– استانداردهای زیست محیطی
– نیاز به پیش تصفیه
– توپو گرافی و سایر خصوصیات زمین
– تصفیه خانه
– ملاحظات اقتصادی
– سایر شرایط محلی

اتخاذ یک رویکرد جامع به دفع آبهای سطحی؛ به لحاظ منافع، هم بر کیفیت و هم بر کمیت آب های پذیرنده تاثیرگذار است. هر گاه سیستم جدیدی پیشنهاد میشود بهتر است آب های سطحی را از سایر فاضلاب ها جدا نگه داشت.
در انتخاب نوع شبکه جمع آوری فاضلاب برای مناطق شهری ایران؛ بنا به دلایل زیر معمولا اولویت با انتخاب شبکه مجزا است:
– تفکیک وظایف و مسؤولیت ها بین شهرداری ها و شرکتهای آب و فاضلاب به نحوی که مسؤول جمع آوری، انتقال و هدایت آب باران و روان آب های شهری؛ شهرداری ها بوده و وظیفه جمعآوری و دفع فاضلاب بهداشتی به عهده شرکت های آب و فاضلاب میباشد.
– میزان محدود و اندک بارندگی سالانه؛ کوتاه بودن فصل بارندگی و تعداد معدود روزهای بارانی در سال در اکثر مناطق کشور.
– وجود سیستم جمع آوری و انتقال آب باران به صورت جوی های روباز و اجرای همزمان آنها با احداث معابر.
– الزام به جداسازی شبکه فاضلاب و سیستم دفع آب باران در داخل منازل با اجرایی شدن فصل ۱۶مقررات عمومی ساختمان.

شبکه مرکب و نیمه مرکب

شبکه شهرهایی که از گذشته دارای شبکه سنتی جمع آوری فاضلاب بودهاند معمولا از نوع مرکب میباشند. در این قبیل شهرها به علت عدم امکان جداسازی شبکه فاضلاب و آب باران داخل منازل، طرح شبکه نیمه مرکب یا بعضا مرکب ممکن است با واقعیت منطقه سازگارتر باشد. مهندس مشاور/ طراح باید ابتدا وضعیت شبکه آب باران و فاضلاب داخل منازل را مورد بررسی دقیق قرار داده و موارد زیر را مشخص نماید:
– امکان جداسازی آب باران و فاضلاب بهداشتی
– امکان حفظ شبکه موجود و اختصاص آن به دفع آبهای سطحی و اجرای شبکه جدید و مجزای فاضلاب بهداشتی درصورت مثبت بودن پاسخ موارد فوق میتوان شبکه جدید فاضلاب را براساس مبانی شبکه مجزا و ملحوظ داشتن مقدار پیشنهادی آب های نفوذی طراحی نمود. در غیر این صورت و با توجه به نتایج به دست آمده از بررسی های میدانی و تحلیل آمار بارندگی، شبکه جدید از نوع نیمه مرکب انتخاب میشود.
بدیهی است در مناطق توسعه آتی، با توجه به ابلاغ مقررات عمومی ساختمان و الزام رعایت مفاد فصل ۱۶ آن در ساختمانهای مسکونی؛ امکان جداسازی شبکه آب و فاضلاب در ساختمان های جدیدالاحداث فراهم بوده و لذا در این نواحی شبکه از نوع مجزا انتخاب میشود.

انواع الگوی جمع آوری فاضلاب و تصفیه آن

الگوی متمرکز

در الگوی متمرکز (شکل زیر)فاضلاب از چندین منطقه پراکنده و مختلف به یک تصفیه خانه مرکزی منتقل میگردد.

الگوی متمرکز جمع آوری فاضلاب و تصفیه آن

الگوی نامتمرکز

در الگوی نامتمرکز (شکل زیر) فاضلاب در نزدیک ترین مکان به محل تولید یا به محل بالقوه مصرف، تصفیه و مورد استفاده مجدد قرار میگیرد. لذا در این نوع الگو برای تصفیه فاضلاب کل شهر ممکن است چند تصفیه خانه مورد نیاز باشد. به طور کلی در مناطق شهری یا روستایی چنانچه در هر کیلومتر طول فاضلاب رو کمتری از یکصد واحد انشعاب فاضلاب متصل گردد و یا تفکیک اندازه قطعات زمین بیش از دو هزار مترمربع باشد استفاده از الگوهای متمرکز در این مناطق اقتصادی نبوده و به واسطه مزایای ذیل بیشتر الگوهای نامتمرکز میتواند مورد توجه قرار گیرد:
– کاهش آسیب پذیری سیستم (پدافند غیر عامل)
– افزایش فرصت های استفاده مجدد از فاضلاب
– کاهش قابل ملاحظه هزینه شبکه جمع آوری فاضلاب

ضوابط انتخاب الگوی متمرکز یا نامتمرکز

عوامل عمده موثر در انتخاب الگوی متمرکز یا نامتمرکز عبارتند از:

– سیاستهای ملی و محلی مدیریت آب

– تعداد انشعاب فاضلاب قابل اتصال به ازای هر کیلومتر طول فاضلاب روها

– اندازه تفکیک قطعات زمین و پراکنش آنها

– درجه نیاز به استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده در مصارف شهری

– امکان تملّک زمین برای ساخت تصفیه خانه های محلی و یا امکان ساخت تصفیه خانه در زیرزمین.

– شکل هندسی و جهات توسعه شهر

– شرایط توپو گرافی شهر، به ویژه در مواردی که شیب عمومی شهر در دو یا چند جهت مختلف بوده و ساخت بیش از یک تصفیه خانه امکان انتقال ثقلی کل فاضلاب شهر را فراهم میسازد

– برآورد اقتصادی دوره اجرا و بهره برداری